Thingsus

Wat we weten

De naam Mars Thingsus vinden we op een inscriptie uit Schotland. De inscriptie staat op een pilaar die gevonden werd aan de Muur van Hadrianus, de noordgrens van het Romeinse rijk in Groot-Brittannië, en luidt: “DEO MARTI THINGSO ET DUABUS ALAISIAGIS BEDE ET FIMMILENE ET N(UMINI) AUG(USTI) GERM(ANI) CIVES TUIHANTI V(OTUM) S(OLVERUNT) L(IBENTES) M(ERITO),” oftewel “Aan de god Mars Thingsus en de twee Alaisiagae, Beda en Fimmilena, en de goddelijkheid van de keizer, hebben de Germaanse burgers van de Tuihanti hun belofte ingelost, gaarne en met reden.”^[1] De geschatte datum van de pilaar is tussen 222 en 235 CE.^[2] De inscriptie komt dus weliswaar van Britse bodem, maar werd gemaakt door Germaanse inwoners van de Lage Landen – de naam van de stam van de Tuihanti ligt ten grondslag aan de naam Twente. Dat maakt Thingsus een god van eigen bodem. Op dezelfde plaats werd nog een inscriptie aan Mars (zonder Thingsus) en de twee Alaisiagae gevonden, gemaakt door leden van de Tuihanti en van de Frisii; zie hiervoor de pagina van de Alaisiagae.

Theorieën

Naam en functie

De naam Thingsus wordt gewoonlijk in verband gebracht met het woord thing, dat verwijst naar de volksvergadering-rechtbank die in de gehele Germaanse wereld een hoog aanzien had. De Germaanse vorm van het gelatiniseerde Thingsus was wellicht *Thingsaz.^[3] Thingsus wordt dus doorgaans beschouwd als god van de thing, of, algemener, als god van het recht.

De connectie met de thing is niet geheel onbetwist. Zo werd zijn naam door Klaus von See in verband gebracht met de Gotische woorden þeihs en þeihwo, respectievelijk ‘tijd’ en ‘donder,’ hetgeen van hem een tijds- of weersgod zou maken.^[4] Von Sees hoofdargument was echter de gedachte dat de thing helemaal geen religieus aspect had, hetgeen onwaarschijnlijk is. Bovendien is de etymologie die Thingsus met thing verbindt sterk.^[5] De namen van de twee Alaisiagae die naast Thingsus worden genoemd, Beda en Fimmilena, zijn tevens volgens één etymologie geïnterpreteerd als gerelateerd aan het recht – al moeten we hierbij oppassen voor een cirkelredenering.

Gezien zijn identificatie met Mars had Thingsus wellicht ook een functie als oorlogsgod. Zijn naam is tevens door een enkeling uitgelegd als ‘krijger.’^[6] Recht en oorlog waren nauw met elkaar verbonden. Oorlogsvoering was een formele aangelegenheid; andersom was trial by combat een wijze om schuld of onschuld te bepalen.^[7],[8]

De modern Nederlandse naam van Thingsus zou zich ontwikkeld hebben tot Dings of Dijs.^[9] Andere Nederlandse woorden die van het woord thing zijn afgeleid, zijn geding en (af)dingen.^[10]

Dinsdag

De naam van Thingsus ligt waarschijnlijk aan de oorsprong van het Nederlandse woord dinsdag, evenals Duits Dienstag en Luxemburgs Dënschdeg. De namen van de weekdagen zijn ontstaan uit leenvertalingen van de Latijnse dagnamen, in dit geval dies martis, ‘dag van Mars.’ Dat Thingsus een Germaans equivalent was van Mars, moge duidelijk zijn. In de meeste andere Germaanse talen is het woord voor ‘dinsdag’ echter afkomstig van de naam van de god Tiwaz, die ook met Mars werd gelijkgesteld. Het is mogelijk dat dinsdag ook afkomstig is van het Proto-Germaanse *tiwaz-dagaz, maar die etymologie is omslachtig. De overgang van de t-klank van Tiwaz naar de d van dinsdag is moeilijk; het is waarschijnlijker dat de d afkomstig is van een Proto-Germaanse th-klank, zoals in Thingsus.^[11] De dinsdag is dus vermoedelijk inderdaad vernoemd naar Thingsus, en niet naar Tiwaz. Dat betekent dat Thingsus niet alleen een lokale godheid van de Tuihanti was, maar vereerd werd in een groter gebied.

Thingsus vs. Tiwaz

De vraag rijst dan waarom de dinsdag in deze omgeving vernoemd werd naar Thingsus, en niet naar Tiwaz. Eén mogelijkheid is dat Thingsus hier belangrijker was in het pantheon dan Tiwaz, en daarom werd gekozen als Germaans equivalent van Mars. Of Tiwaz werd helemaal niet vereerd. Een andere optie is echter dat Thingsus een bijnaam was van Tiwaz.

Die mogelijkheid is onderwerp van debat. Het feit dat beide goden met Mars verbonden waren, zegt niets: de Romeinen associeerden bijna alle buitenlandse goden met hun eigen pantheon, en Mars was verbonden met talloze godheden. Qua functie hadden de twee goden slechts enkele overeenkomsten. Tiwaz wordt ook vaak met het recht verbonden, maar een deel van die connectie hangt op zijn vereenzelviging met Thingsus. Anderzijds was Tiwaz een belangrijke godheid, in ieder geval voor bepaalde Germaanse volkeren; het zou vreemd zijn als hij in deze regio volledig onbekend was. Als Thingsus een bijnaam van Tiwaz was, zou hij ook hier vereerd zijn geweest. Het is echter onmogelijk om de positie van Thingsus en Tiwaz in al haar nuance te reconstrueren; we kunnen er zelfs niet vanuit gaan dat alle Germaanse stammen deze god(en) op dezelfde wijze bezagen.

Persoonlijke ervaringen

Lees hier de interpretatie van Thia Frankisk Aldsido.