Overige godheden

(die hier niet vereerd werden)

Zoals in iedere wetenschap ontstaan ook hier misverstanden en mythen die later ontkracht kunnen worden. Sommige goden blijken na een tijd helemaal niet in de Lage Landen vereerd te zijn.

Gontia

De votiefsteen waarop de naam van Gontia genoemd wordt, werd gevonden in het Duitse Günzburg, bijna 700 km van de Belgische grens. Volgens de Wikipedia-pagina van deze godin is er “een verbinding is gemaakt [tussen Gontia en] de Belgische stad Gent.”^[1] De bron die vermeld wordt voor dit statement maakt deze connectie echter helemaal niet, maar leidt de naam van de stad terug naar het Keltische condate, ‘samenvloeien.’ Bij de stad vloeien immers de Schelde en de Leie samen.^[2] Gontia was waarschijnlijker de godin van de rivier de Günz en/of de stad Günzburg, en dus geen godin van eigen bodem.

Hercoules Macusanus / Hercouleus Alabuandus / Baldruus / Lobbonus / Vabusoa / Borvoboendoa / Cobba

Dit zijn zeven namen die door C. W. Vollgraff werden ontcijferd op de stenen tabletten die in 1929 gevonden werd in Utrecht. De inscripties waren vernield met krullerige krassen en extra letters, waardoor de boodschap praktisch onleesbaar is. Een recent onderzoek heeft de oorspronkelijke letters echter zichtbaar gemaakt met moderne technieken, en in de nieuwe transcriptie zijn deze godennamen niet meer terug te vinden.^[3] Met uitzondering van Hercules Magusanus hebben deze goden waarschijnlijk dus nooit bestaan.

Tamfana

Deze godin heeft een eigen pagina, waarop wordt uitgelegd dat zij, in weerwil van de populaire theorie, niet op de Tankenberg in Twente vereerd werd.

Meda, Stavo en anderen

Van verschillende plaatsnamen in de Lage Landen wordt gezegd dat ze afkomstig zijn van godennamen. Zo is er Medemblik, dat naar een godin *Meda vernoemd zou zijn, Stavoren, uit *Stavo, en zo meer. Deze godennamen zijn gretig geduid en er gaan fantastische verhalen over rond – zo zou Meda een maagdelijke godin zijn geweest, met een gouden beeld in Medemblik en een tempel waar offers werden gebracht.^[4]
De werkelijkheid is echter dat deze godennamen ontstaan zijn in de zestiende en zeventiende eeuw. Er was toen een trend om oorsprongsmythen te schrijven van volkeren en plaatsen, vaak om het achterland te onderscheiden van het machtige Holland en de proto-Randstad. Niet toevallig zijn het vooral Friese plaatsen waarbij heidense goden zijn verzonnen. Ook bestaande goden, zoals Fosite, spraken zozeer tot de verbeelding dat er een gehele mythologie omheen werd verzonnen. Meda, Stavo en de rest zullen echter nooit bestaan hebben. Het is goed mogelijk dat er Nederlandse en Belgische plaatsen zijn die vernoemd zijn naar goden en godinnen die verder helemaal verloren zijn gegaan – er moeten honderden godheden zijn geweest die nu in vergetelheid zijn verzonken – maar verloren is verloren.

Fosta, Freda, Meda en Weda

Tussen de zestiende en negentiende eeuw hebben in de Mariakerk in Utrecht een aantal bronzen beeldjes gestaan. Rond deze beeldjes ontstond in de zestiende en zeventiende eeuw verhaal dat het “afgodsbeelden” waren, en wel van de goden Fosta/Foseta, Meda/Medea, Freda en Woeda/Weda, die in de vroege middeleeuwen in Friesland werden vereerd. Hoeveel beeldjes het waren – twee, drie of vier – varieert per schrijver, maar de legende achter de beeldjes werd gretig overgenomen, en blijkt ook nog tot in de eenentwintigste eeuw hardnekkig voort te bestaan.
Het moge echter duidelijk zijn dat het niet meer dan een legende is. De beeldjes zijn waarschijnlijk afkomstig van een bronzen kroonluchter, en komen vermoedelijk uit het Duitsland van eind elfde of twaalfde eeuw.^[5],[6] Waar de naam Freda vandaan komt, is onduidelijk, maar Fosta/Foseta moet van Fosete afkomstig zijn, en voor Meda zie hierboven. Woeda/Weda is een verzonnen variant op de naam van de god Wodan – de echte Oudfriese naam voor deze godheid was *Weden of *Woden.^[7] Deze vier goden zijn ontsproten aan de verbeelding van een zestiende-eeuwse Fries, en zijn hier nooit echt vereerd.