Ister

Wat we weten & Theorieën

In het geval van Ister is er zo weinig dat we zeker weten, dat ik hier de kopjes van feiten en theorieën heb samengevoegd.

Van Ister is maar een halve attestatie bekend. In de eerste eeuw CE schreef de Romeinse schrijver Tacitus over de Germanen, die volgens hem in drie groepen waren onderverdeeld: de Ingvaeonen (Noordzeegermanen), de Herminonen (binnenlandgermanen) en de Istraeonen (Rijn-Wezergermanen). Deze drie stammen zouden vernoemd zijn naar drie broers, zonen van Mannus, die weer een zoon was van de god Tuisto, die op zijn beurt “uit de aarde voortgekomen” was.^[1] De namen van deze drie mythische voorvaders zouden dan Ing, Irmin en Ister zijn. Anders dan Ing en Irmin, de naamgevers van de Ingvaeonen en der Herminonen, wordt Ister nergens anders genoemd. Het is dus lang niet zeker dat hij een godheid was. Maar omdat Ing en Irmin wel als zodanig behandeld worden, moeten we de mogelijkheid beschouwen dat ook hij vereerd werd door de Germaanse stammen.

Welke stammen tot de Istraeonen behoorden, is niet duidelijk. Plinius de Oudere schreef dat de groep langs de Rijn leefde en dat de Cimbri ertoe behoorden, maar hij deelde de Cimbri ook in bij de Ingvaeonen.^[2] Andere stammen die heden ten dage wel tot de Istraeonen worden gerekend zijn de Batavi, Tubanti, Sucambri en Oost-Belgische stammen – maar de meningen verschillen van schrijver tot schrijver.^[3] Welke stammen zichzelf zagen als Istraeonen zullen we nooit weten, maar het is waarschijnlijk dat enkele stammen in de Lage Landen hier in ieder geval onder vallen. Vandaag de dag wordt de term ‘Istveoonse talen’ gebruikt voor een groep talen uit het Nederrijngebied, waarvan het (Oud-)Nederlands de belangrijkste is. Ister kan dus goed beschouwd worden als god van eigen bodem.

Naam

Tacitus schreef de stamnaam als Istvaeonen, maar Plinius, die een van zijn belangrijkste bronnen was, spelde het als Istrionen. De naam wordt tegenwoordig meestal als Istraeonen geschreven, en de naamgever ervan wordt gereconstrueerd als *Istraz of *Istro, oftewel Ister.

Jan de Vries verbindt deze naam met de Proto-Germaanse stam *(a)ist-, ‘vereren.’ Hij ziet *Istraz daarmee als een mogelijke lovende  bijnaam van Wodan.^[4] Deze etymologie is echter twijfelachtig, en de connectie met Wodan is nog onzekerder. Een andere verklaring voor de naam Ister is dat die afkomstig is van het Proto-Indo-Europese *h₁is(h₂)-ró-, dat iets als ‘krachtig’ of ‘heilig’ betekende.^[5] De naam van zijn broer Irmin heeft een vergelijkbare betekenis.

Plaatsnamen

Anders dan Ing en Irmin wordt de naam van Ister nergens anders in religieuze context genoemd. Er zijn echter wel twee bergen die mogelijk naar deze godheid vernoemd zijn, beide in Duitsland: de Istenberg in Nordrhein-Westfalen en de Isterberg in Niedersachsen. Op de Istenberg werd een bronzen armring gevonden, die daar mogelijk als offer kan zijn begraven. De Isterberg ligt vlak bij de Nederlandse grens en ligt in een bos dat vroeger *Isterlo heette. Het achtervoegsel -lo betekent ‘heilig bos.’ Het is dus mogelijk dat hier twee heiligdommen voor Ister hebben gelegen.^[6]

Persoonlijke ervaringen

Lees hier de interpretatie van Thia Frankisk Aldsido.