Camulus

Wat we weten

Camulus, of Mars Camulus, was een Keltische godheid die voornamelijk vereerd werd in Noord-Gallië en Brittannië. In totaal zijn er ongeveer negen inscripties voor hem gevonden, waarvan twee of drie in België.

De eerste van de Belgische inscripties werd gevonden in Kruishoutem (Oost-Vlaanderen), en luidt: “DEO MARTI CAMULO VERECUNDUS FRUCTI V(OTUM) S(OLVIT) L(IBENS) M(ERITO).” In het Nederlands: “Aan de god Mars Camulus heeft Verecundus Fructi zijn belofte ingelost, gaarne en met reden.”^[1]

De andere twee inscripties werden gevonden bij Aarlen (Luxemburg). De eerste luidt: “[…] MARTI CAMULO […] LELLIUS SETTUS V(OTUM) [S(OLVIT)] L(IBENS) M(ERITO),” oftewel “…Aan Mars Camulus… heeft Lellius Settus zijn belofte ingelost, gaarne en met reden.” Deze inscriptie wordt gedateerd op de tweede of derde eeuw CE.^[2]
De andere inscriptie uit Aarlen staat op een defixio, of vloektablet, van lood. Hier zijn alleen de letters “CAM” nog te lezen, de rest is weggeërodeerd, maar het is mogelijk dat hier ooit “Camulus” stond.^[3]

De overige inscripties komen uit Groot-Brittannië, Kroatië, Roemenië, Frankrijk en Duitsland. Op een zestiende-eeuwse tekening van een inscriptie uit Rome (gemaakt door een Galliër) wordt een Camulus zonder Mars genoemd, en wordt hij afgebeeld als een bebaarde Romeinse man met schild en speer. Deze tekening is echter waarschijnlijk een vervalsing, zie de pagina van Arduinna voor de discussie hierover.

Het Oxford Dictionary of Celtic Mythology vermeldt dat Camulus “elders [werd] afgebeeld met een hoofd met ramshoorns.” Waar, wordt niet verder gespecificeerd.^[4] Andere websites vermelden dat het om munten uit Colchester (in de Romeinse tijd Camulodunum) gaat, maar die zijn nergens terug te vinden. Het gaat hier dus waarschijnlijk om een mythe.

Tot slot is er nog het voorkomen van Keltische namen als Camulogenos en Camulognata. Deze namen kunnen min of meer vertaald worden als ‘afstammeling van Camulus.’^[5]

Theorieën

Naam en functie

De naam Camulus is een latinisering van de oorspronkelijke Keltische naam, vermoedelijk Camulos. Die naam is waarschijnlijk afkomstig van de Proto-Indo-Europese wortel *kem-, ‘vermoeien.’^[6] Maar over de precieze etymologie en vertaling bestaan verschillende theorieën.
Eén mogelijkheid is een relatie met het Oudierse cumall, ‘kampioen,’ en cumal, ‘slavin, dienares,’ wat ofwel ‘kampioen’ of ‘dienaar’ als betekenis zou opleveren.^[7] Een andere optie verbindt Camulus met Iers cám, ‘strijd,’ wat er iets als ‘grote strijder’ van maakt.^[8] Weer een andere verklaring is ‘zorgen-brengend.’^[9]

Maurits Gysseling echter leidt de naam terug op het Proto-Indo-Europese *kam-, ‘liefhebben,’ en verwant aan de naam van Gamaleda.^[10] Miranda Green tot slot geeft de vertaling ‘powerful’ voor de naam van de god, maar legt de etymologie daarvan niet uit.^[11]

Een naam die in verband staat met de strijd zou goed passen bij een god die met de Romeinse oorlogsgod Mars. Uit de inscripties blijkt echter dat Camulus niet alleen door soldaten werd vereerd; slechts twee van de negen inscripties zijn gemaakt door militairen. Het feit dat er mensen waren met de naam ‘afstammeling van Camulus’ betekent wellicht ook dat hij een vadergod of stamgod was, of wellicht de patroongod of mythische voorouder van een bepaalde (koninklijke) familie.

Plaatsnamen

In verschillende gebieden in West-Europa vinden we plaatsen die naar Camulus vernoemd zijn. In Groot-Brittannië zijn er Camulodunum, het huidige Colchester in Essex, en Camulosessa, een onbekende plaats. Xavier Delamarre noemt daarnaast drie Franse plaatsnamen Chamouillac, Chamouille en Chamouilley, waarvan de laatste twee zich in Noord-Frankrijk bevinden.^[12]

Ook in België is er echter een plaatsnaam die van Camulus afkomstig kan zijn. De naam van het West-Vlaamse dorpje Kemmel en de nabijgelegen Kemmelberg is volgens Maurits Gysseling afkomstig van “Camulio-, afgeleid van de naam van de god Camulus, zodat men mag aannemen dat eenmaal op de Kemmelberg deze god vereerd werd.”^[13] Een andere etymologie leidt Kemmel terug op het Latijnse culmen, ‘top,’^[14] dus zeker is die verklaring niet, maar gezien het feit dat Camulus ook in België vereerd werd, is het wel goed mogelijk.

Persoonlijke ervaringen

Lees de interpretatie van Camulus volgens Senobessos Bolgon en zijn rol binnen deze reconstructie van Belgisch Gallisch polytheïsme. Of lees de persoonlijke ervaring van deze Gallische heiden.